Μεταμόσχευση-πληροφορίες

Marios C. Prikis, MD

Nephrologist
Assistant Professor, University of Vermont College of Medicine 

Στη νεφρική ανεπάρκεια οι νεφροί δεν μπορούν πλέον να εκτελούν στο βαθμό που χρειάζεται τις βασικές τους λειτουργίες.

Η αποστολή των νεφρών είναι να φιλτράρουν το αίμα, να αφαιρούν από την κυκλοφορία του αίματος τις άχρηστες ουσίες και να παράγουν τα ούρα τα οποία διοχετεύονται διαμέσου των ουρητήρων προς την ουροδόχο κύστη και αποβάλλονται περνώντας από την ουρήθρα.

Οι νεφροί παράγουν επίσης ορμόνες που έχουν σημαντικό ρόλο στον οργανισμό. Η λειτουργία αυτή των νεφρών είναι λιγότερο γνωστή στο ευρύτερο κοινό. Μια από τις ορμόνες που παράγουν οι νεφροί είναι η ερυθροποιητίνη που προάγει την παραγωγή ερυθρών αιμοσφαιρίων και αιμοσφαιρίνης από το μυελό των οστών.

Σε ασθενείς με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια που εξελίσσεται και φτάνει στα τελικά στάδια, επειδή οι νεφροί αδυνατούν πλέον να καθαρίζουν το αίμα, η επιβίωση εξαρτάται από τις θεραπευτικές μεθόδους που επιτρέπουν την κάθαρση του αίματος από τις τοξικές ουσίες που συσσωρεύονται λόγω του μεταβολισμού. Οι μέθοδοι αυτές είναι η αιμοκάθαρση, η περιτοναϊκή κάθαρση και η μεταμόσχευση νεφρού.

Στην αιμοκάθαρση (αποκαλείται επίσης κάποτε "τεχνητός νεφρός") το κυκλοφορικό σύστημα του ασθενούς συνδέεται με τη βοήθεια αρτηριοφλεβικής αναστόμωσης με μηχανή η οποία αναλαμβάνει την κάθαρση του αίματος, από τις τοξικές άχρηστες ουσίες του φυσιολογικού μεταβολισμού που πρέπει να αποβληθούν.
Στην περιτοναϊκή κάθαρση χρησιμοποιείται η περιτοναϊκή κοιλότητα της κοιλιάς για την μεταφορά των αποβλήτων του μεταβολισμού από το αίμα προς ένα ειδικό υγρό. Αυτό αρχικά εισάγεται στην κοιλιά και στη συνέχεια εξάγεται μεταφέροντας μαζί του τις τοξικές ουσίες.  

Η μεταμόσχευση νεφρού καθιστά την αιμοκάθαρση αχρείαστη. Ο υγιής νεφρός του δότη αναλαμβάνει τη λειτουργία κάθαρσης του αίματος.

Οι νεφροί που δωρίζονται για σκοπούς μεταμόσχευσης μπορεί να προέρχονται από δότες που απεβίωσαν ή από ζώντες δότες. Για να αποφασισθεί ότι ένας νεφρός από κάποιον δότη είναι κατάλληλος για ένα συγκεκριμένο ασθενή, χρειάζεται να γίνουν εξειδικευμένα τεστ.

Οι ζώντες δότες υποβάλλονται σε επέμβαση για αφαίρεση του ενός από τους νεφρούς τους. Ο αφαιρεθείς νεφρός μεταμοσχεύεται αμέσως στον ασθενή που βρίσκεται σε τελική νεφρική ανεπάρκεια.

Υπάρχουν πολλοί ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια που χρειάζονται μεταμόσχευση νεφρών ενώ ο αριθμός των οργάνων που δωρίζονται για μεταμόσχευση είναι περιορισμένος. Για το λόγο αυτό, ο χρόνος αναμονής για μεταμόσχευση με νεφρό από δότη που μόλις απεβίωσε μπορεί να είναι μεγάλος.

Οι ασθενείς που έχουν συμβατό δότη έτοιμο να τους δωρίσει ένα νεφρό (πολύ συχνά πρόκειται για μέλη της οικογένειας τους) έχουν μειωμένο χρόνο αναμονής και μπορούν να ελπίζουν σε καλύτερη εξέλιξη. Αυτό οφείλεται στο ότι ο βαθμός συμβατότητας μπορεί να είναι μεγαλύτερος και στο ότι έχουν λιγότερες πιθανότητες αποβολής του μεταμοσχευμένου νεφρού.

Κατά τη διαδικασία μεταμόσχευσης νεφρού, αρχικά αφαιρείται ο νεφρός από το δότη και τοποθετείται στον ασθενή στην περιοχή της κάτω κοιλιάς. Οι ανεπαρκείς νεφροί του ασθενούς συνήθως δεν αφαιρούνται.

Ο νεφρός του δότη συνδέεται με την κυκλοφορία του αίματος του ασθενούς διαμέσου μιας αρτηρίας και μιας φλέβας. Ο ουρητήρας του συνδέεται με την ουροδόχο κύστη.

Ο μεταμοσχευμένος νεφρός αρχίζει να λειτουργεί άμεσα. Φιλτράρει το αίμα του ασθενούς επιτρέποντας έτσι την επιβίωση του χωρίς την αιμοκάθαρση. Ωστόσο χρειάζεται λίγος χρόνος μετά τη μεταμόσχευση για να αποκατασταθεί πλήρως η νεφρική λειτουργία.

Για την αποτροπή της απόρριψης του μεταμοσχευμένου νεφρού, ο ασθενής πρέπει να παίρνει φάρμακα ανοσοκατασταλτικά. Η ανάγκη λήψης ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων δεν υπάρχει παρά μόνο στις περιπτώσεις που ο ασθενής είναι ταυτόσημος δίδυμος με το δότη (μονοζυγοτικοί δίδυμοι).

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα μειώνουν τις λειτουργικές δυνατότητες του συστήματος άμυνας του οργανισμού (το ανοσοποιητικό σύστημα). Το ανοσοποιητικό σύστημα αναγνωρίζει το μεταμοσχευμένο νεφρό ως ένα ξένο σώμα και αντιδρά με στόχο να το αποβάλει.

Υπάρχουν διάφορες κατηγορίες ανοσοκατασταλτικών φαρμάκων που εμποδίζουν τη δράση του ανοσοποιητικού συστήματος και έτσι αποτρέπουν την απόρριψη των οργάνων που μεταμοσχεύονται. Οι ασθενείς στους οποίους μεταμοσχεύεται νεφρός, λαμβάνουν διάφορες κατηγορίες φαρμάκων για να αποτραπεί η απόρριψη και για να λειτουργεί κανονικά ο νεφρός. Η διάρκεια χορήγησης των φαρμάκων αυτών είναι για όσο χρονικό διάστημα ο μεταμοσχεύθής νεφρός λειτουργεί.

Τα ανοσοκατασταλτικά φάρμακα επειδή αλλοιώνουν τη δράση του συστήματος άμυνας του οργανισμού καθιστούν τους μεταμοσχευθέντες ασθενείς ευάλωτους σε διάφορες μολύνσεις. Επίσης αυξάνουν τον κίνδυνο εκδήλωσης ορισμένων μορφών καρκίνου.